Pendahuluan
Imam Abu Hasan al-Asy’ari merupakan
ulama’ Islam yang terkenal dan mempelopori satu aliran pemikiran dalam
bidang akidah iaitu aliran al-Asya’irah. Aliran ini mendapat tempat di hati
umat Islam dan telah mempengaruhi keutamaan dan keunggulannya mendominasi
pegangan majoriti umat Islam di seluruh dunia. Sokongan yang dicapai kerana
kombinasi yang digunakan iaitu berpaksikan al-Quran dan al-Sunah sebagai asas
akidah dan pemikirannya serta mengambil rasional akal dalam huraian-huraiannya
terhadap kenyataan-kenyataan dalam al-Quran. Serentak dengan pengaruh besarnya
ini telah meletakkan Imam Abu Hasan Al-Asy’ari sebagai ulama’ mujaddid mewakili
kurun ketiga hijrah.
Tajdid al-Din dari
perspektif Islam yang bermaksud membezakan sesuatu perkara yang merupakan
tuntutan agama daripada sesuatu perkara yang bukan selainnya. Oleh itu, peranan
tajdid dan islah ialah membersih dan memurnikan penghayatan dan amalan
masyarakat daripada penyelewengan dan bid’ah , sama ada penyelewengan itu lahir
daripada faktor dalaman masyarakat itu sendiri atau dari anasir pengaruh
pemikiran asing yang tidak menepati tuntutan agama.
Sehubungan dengan ini, Ibnu Taimiyyah berpendapat bahawa penyelewengan dalam agama
selalu melibatkan dua kategori. Pertama iaitu penyelewengan pemikiran iaitu
menganggap kebenaran sebagai kebatilan dan keburukan sebagai kebaikan. Kedua
iaitu penyelewengan peribadi dan akhlak yang lahir dari dorongan nafsu ,
syahwat dan kebendaan. Ibnu Taimiyyah menyifatkan bahawa penyelewengan
pemikiran iaitu bida’ah atau syubhat lebih berbahaya daripada penyelewengan
dari sudut keperibadian dan akhlak.
Demikianlah, akan diulas lebih terperinci akan contoh dan usaha
yang dilakukan oleh Abu Hasan Al-Asy’ari dalam memperbaiki penyelewengan
pemikiran dan keperibadian beliau.
Latar belakang keluarga dan pendidikan
Nama Imam Abu Hasan
Al-Asy’ri ialah Ali bin Ismail bin Abi Basyr Ishaq bin Salim bin Ismail bin
Abdullah bin Musa bin Bilal bin Amir Basrah bin Abi Burdah Amir bin Abi Musa
Abdullah bin Qays bin Haddar al- Ays’ari al-Basri al-yamani. Beliau dilahirkan
di Basrah, Iraq pada tahun 160H / 873 M dan meninggal pada tahun 324 H /
935 M di kota Baghdad. Berdasarkan
penjelasan ini, ternyata beliau adalah dari keturunan salah seorang
sahabat Rasulullah s.a.w tersohor iaitu Abu Musa Al-Asy’ari.
Pendidikan: ketika
ayahnya hampir meninggal dunia, beliau telah diwasiatkan kepada ulama’ terkenal
dalam bidang fiqh dan hadis iaitu zakaria bin yahya al-sahi. Ini menjadikan
beliau mempunyai kecenderungan dan pegangan yang kuat kepada hadis kerana
pengaruh bapa dan gurunya. Setelah kematian ayahnya, ibunya telah berkahwin
dengan seorang tokoh Muktazilah iaitu Abu Ali al-Jubba’i.Ini telah mempengaruhi
beliau dan telah menguasai ilmu kalam dengan mendalam , bahkan menjadi antara
tokoh yang terkenal Muktazilah yang pernah mewakili aliran tersebut dalam
perdebatan dengan para ulama’ ahli sunah wal jemaah.
Pengikhtirafan Ulama sezaman terhadap ketokohannya
Ibn Shakir al-Zarkali:
hasil tulisan beliau mencecah 300 buah karangan kecil dan besar. Di mana
tulisan-tulisan beliau merangkumi bidang akidah, tafsir, syariah dan usul.
Al-Khatib al-Baghdadi:
Beliau adalah Ulama kalam yang menulis kitab dan karangan yang banyak khususnya
menolak aliran Mulhid dalam masyarakat dan semua aliran bida’ah.
Abu Bakr al-Sayrafi: Aliran
Muktazilah mendapat kedudukan tinggi untuk beberapa ketika, sehinggalah beliau
diberi petunjuk lalu keluar dan bangkit menentang aliran Muktazilah.
Ibn Khaldun: Menyifatkan
beliau tokoh yang menegak dan memperjuangkan aliran ahli sunah wal jemaah
sehingga dinisbahkan sebagai aliran al-Asy’ari.
Ibn Asakir : beliau
seorang yang wara’, menjaga penglihatan, tinggi kualiti, malu dengan dunia, dan
cergas dengan amalan akhirat.
Peringkat-peringkat pemikirannya
Beliau telah melalui peringkat-peringkat pemikiran yang berbeza
atas faktor persekitaran yang mempengaruhi pemikirannya. Pada mulanya beraliran
Muktazilah kerana memperoleh didikan daripada Abu Ali al-Juba’i,bapa tirinya.
kemudian telah bertaubat setelah berumur 40 tahun kerana bermimpi bertemu
dengan rasulullah s.a.w meminta beliau bangun dan mendukung dan mempertahankan
aliran ahli hadis dan salaf al-ummah. dan mengisytiharkan keluar dari mazhab
tersebut pada hari Jumaat di Masjid Jami’ Basrah. Kemudian beliau telah
mengikuti aliran ahli sunah wal jemaah melalui pendekatan khalaf atau secara
khususnya aliran Abdullah bin Sa’id bin Kilab.
Di peringkat ini, Beliau bangun mengemukakan kritikan dan
penentangan terhadap aliran Muktazilah sebagaimana dijelaskan di bukunya al Luma’ fi al- Rad ‘al-Ahl al Zaigh wa
al-bida. Pada peringkat ini juga, beliau jelas menyokong mazhab Imam Ahmad bin
Hanbal dalam bukunya al-Ibanah ‘an Usul al-Diyanah.
Metodologi Imam Abu Hasan Al-Asy’ari
Jika dahulu beliau beraliran Muktazilah, dengan menggunakan
pendekatan aliran ini dalam akidah yang mendahulukan akal ke atas naqal.
Kemudian beliau telah mendapat petunjuk dan bertaubat dari pemikiran Muktazilah
dengan mengubah metodologinya kepada menyepadukan antara al-Quran dan hadis
dengan menganalisa keduanya berasaskan rasional akal.
Imam Abu Hasan Al-Asy’ari sebagai Mujaddid
Antara asas dan pendekatan tajdidnya dapat disimpulkan seperti
berikut:
a)Teladan memenuhi taubat akibat aktiviti penyelewengan pemikiran
Beliau telah diberi petunjuk dan kembali kepada kebenaran. Oleh
itu, beliau telah mengisytiharkan taubatnya dan menarik pernyataan beliau
sebelum ini dan seterusnya bekerja keras memperbetulkan pemikiran masyarakat
serta menentang Muktazilah .Pengisytiharan ini dilakukan di masjid dengan suara
yang nyaring bagi menegaskan akan azam beliau untuk memperbaiki
penyelewengan-penyelewengan masyarakat dan menentang Muktazilah.
Kesan daripada itu, aliran Muktazilah semakin lemah dan sekali gus
berjaya mempertingkatkan keyakinan meluas kefahaman masyarakat yang telah yakin
dengan terhadap keterangan-keterangan kitab dan
sunah berasaskan pendekatan ahli sunah wal jemaah. Di sini membuktikan
beliau telah memenuhi prasyarat taubat dengan bangkit memperbaiki pemikiran masyarakat
yang rosak kepada kebenaran yang tepat dan benar sama ada melalui media lisan
atau tulisan.
b)Usaha menangani penyelewengan
Antara usaha yang dilakukan dalam menghapuskan penyelewengan sama
ada gerakan Muktazilah, atau golongan mujassimah dan karamiah.
1-
Menyertai
perdebatan dan perbahasan dengan
pimpinan pelbagai aliran menyeleweng berasaskan objektif kebenaran, beretika
dan baik. Menerusi wasilah ini, beliau telah berjaya memperlihatkan kelemahan
dan kesilapan pemikiran yang menjadi pegangan golongan yang menyeleweng serta
berjaya mengetengahkan bahawa pendokong Muktazilah lebih bersikap terbawa-bawa
dan dengan kecenderungan hawa nafsu dan taqlid.
2-
Menggunakan
pendekatan persuratan dan penulisan
dalam membudayakan penghayatan kebenaran dan kebaikan. Di mana, kepentingan dan
keperluan umat Islam untuk membuat pembacaan dan penyelidikan kepada ayat-ayat
Allah. Berasaskan ini, beliau telah menggunakan lapangan persuratan dalam
mengembalikan kemurnian aqidah dan pemikiran umat kepada landasan pemikiran dan
keperibadian yang benar dan diredai Allah.Antara himpunan tulisannya pula
melebihi 300 buah kitab mengikut riwayat zakkali dan 55 buah kitab riwayat Ibn
Hazm.
3-
Beliau
juga membuka madrasah pengajaran supaya dapat melahirkan ilmuan yang
ramai sehingga memberi pengaruh besar ke seluruh pelosok dunia. Muncullah
ulama’ besar yang menyebar luas pemikiran beliau antaranya al-Qadi Abu Bakr,
Syeikh Abu Ishaq, Abd Malik termasuk juga Imam al-Ghazali.
c) Mengasaskan Ilmu Kalam Sunni
Beliau telah menggunakan pendekatan melalui senjata ilmu kalam
sebagai senjata menyerang balas. Ini kerana, Kalangan pemimpin Muktazilah
menggunakan ilmu kalam sebagai penegak pemikiran aqidah mereka. Beliau
dikatakan menggunakan ilmu kalam sunni kerana menggunakan dan menganalisa
ayat-ayat al-Quran berasaskan rasional akal bagi menolak kebatilan pemikiran
Muktazilah. Melalui pendekatan ini, beliau berjaya membetulkan dan menghalang perkembangan dan perluasan
aliran-aliran tersebut. Pendekatan Baru ini telah meletakkan beliau sebagai
tokoh besar yang mengambil pendekatan pertengahan antara Muktazilah dan
Muhaddisin.
Ini memberi kesimpulan bahawa agama dan akidah yang benar selari
dengan rasional akal dan rasional akal yang sah dan benar ialah yang mendukung
agama dan akidah yang sah. Tidak akan berlaku pertentangan antara keduanya,
jika berlaku sebaliknya ternyata rasional akal itu tidak sah dan mesti ditolak.
d) Memperkenalkan pendekatan pendidikan akidah uluhiah melalui
klasifikasi sifat nafsiah , sifat salbiah dan sifat ma’aniah
Beliau juga adalah ulama’ Islam yang memperkenalkan pendidikan
akidah uluhiyah (sifat-sifat Allah) melalui 13 sifat yang diklasifikasikan
kepada sifat nafsiah, sifat salbiah dan sifat ma’aniah. Kemudian telah ditambah
7 sifat lagi oleh Imam Abu Mansur al-Maturidi yang dinamakan sebagai kumpulan
sifat al-ma’nawiyyah. Ini telah meletakkan umat Islam sebagai asas pendidikan
akidah generasi muda dan seterusnya.
Keunggulan pendekatan pendidikan akidah berasaskan konsep sifat 20
begitu kukuh menguasai umat Islam kerana ia diperkukuhkan dengan konsep dan
asas daripada dalil-dalil al-Quran dan hadis di samping dalil-dalil rasional
akal.
Kesimpulan
Imam Abu Hasan al-Asy’ari telah mengembalikan peranan wahyu
mengatasi akal serta menyatukan asas pendalilan dalam akidah Islam kepada naqal
dan akal. Di sini menunjukkan bahawa beliau telah membawa pendekatan tersendiri
di mana beliau mengambil pendekatan sederhana dan pertengahan mengenai
pemikiran falsafah dalam isu-isu yang mempunyai hubungan dengan nas-nas
al-Quran dan Sunah. Ini merupakan sesuatu yang tidak dapat dilakukan oleh Hadis
dan fuqaha sebelumnya bagi menentang pemikiran yang menyeleweng. Sekali gus
memperlihatkan kelebihan beliau dalam memberi sumbangan terhadap akidah umat
Islam sehingga kini. Di samping beliau berjaya memberi pengaruh besar sehingga
ke pelusuk dunia akan aliran yang di bawa iaitu aliran ahli sunah wal jemaah
sehingga melayakkan beliau sebagai ulama’ mujaddid.
* Disusun semula
.jpg)
0 comments:
Post a Comment